معلولان و کنوانسیون حقوق معلولان

• دکتر آریا همدانچی

معلولان طی تاریخ همیشه با مشکلاتی مثل بی توجهی، ترس، تحقیر و تبعیض مواجه بوده اند و این در حالی است که آنها بزرگ ترین اقلیت دنیا را تشکیل می دهند. تخمین زده می شود، در حال حاضر 650 میلیون معلول در سراسر دنیا وجود داشته باشد. در چند دهه گذشته موضوع حقوق معلولان به تدریج پررنگ تر شده و امیدهای تازه یی را برای برخورداری آنها از شرایط بهتر فراهم کرده است. گسترش این تلاش ها برای حمایت از حقوق معلولان، هم در سطوح ملی کشورهای مختلف و هم در سطوح بین المللی از جمله سازمان ملل، کاملاً محسوس بوده است. در دسامبر 1971 مجمع عمومی سازمان ملل اعلامیه یی را تحت عنوان «حقوق معلولین ذهنی» به تصویب رساند و به دنبال آن اعلامیه های «حقوق معلولین»، در سال 1975 و «قوانین استاندارد جهت یکسان سازی فرصت ها برای معلولین» در سال 1993 نیز صادر شد. اعلامیه های فوق اگرچه برای دولت ها الزام آور نبودند ولی دارای مفادی بودند که صریحاً به حقوق پایه معلولان اشاره می کرد و به تدریج نیاز به یک کنوانسیون جامع و فراگیر برای حمایت از حقوق و کرامت معلولان نیز در اذهان شکل گرفت. نهایتاً در 13 دسامبر سال 2006 بعد از سال ها رایزنی و گفت وگو، مجمع عمومی سازمان ملل «کنوانسیون حقوق معلولین» را که توسط کمیته ویژه مرکب از نمایندگان و صاحب نظران از کشورها و سازمان های مختلف، آماده شده بود تصویب کرد. این کنوانسیون از تاریخ 30 مارس 2007 جهت امضا شدن توسط نمایندگان کشورها در مقر سازمان ملل نیویورک مفتوح شد. صرف نظر از اینکه این کنوانسیون اولین کنوانسیونی است که اختصاصاً به حقوق معلولان پرداخته دارای ویژگی های منحصربه فرد دیگری نیز است. اولین کنوانسیون هزاره سوم بوده و از نظر اینکه در روز اول بیش از هشتاد کشور آن را امضا کردند، یک رکورد محسوب می شود. متن کنوانسیون با تلاش های فراوان، نسبت به سایر کنوانسیون ها در زمان کوتاه تری یعنی 3 سال تهیه شد و یک نکته بسیار مهم نقش NGO های معلولان در آماده سازی پیش نویس کنوانسیون بود. اگرچه بند 12 اعلامیه حقوق معلولان مصوب 1975 در مجمع عمومی سازمان ملل، به مشاوره با معلولان در تمامی موضوعات مرتبط با آنها اشاره می کند و قانون 18 از «قوانین استاندارد به جهت مساوی سازی فرصت ها برای معلولین» نیز به تفصیل در مورد اهمیت سازمان های معلولان اشاره داشته و دولت ها را به حمایت از تشکیل و تقویت سازمان های معلولان تشویق کرده است، ولی این اولین بار بود که معلولان توانستند از طریق سازمان هایی که نماینده آنها بودند، در تهیه پیش نویس کنوانسیونی که در مورد خود آنها بود نقش موثری را ایفا کنند و در مقدمه کنوانسیون به این حضور اشاره و از آنها تقدیر شده است. نقش NGO در رابطه با کنوانسیون فقط به آماده سازی سند بین المللی مربوط محدود نمی شود، بلکه NGOها در رابطه با اجرای کنوانسیون در سطوح ملی و نظارت بر آن نیز دخالت خواهند داشت، ماده 33 کنوانسیون بند 3 بر این دخالت و حضور در روند نظارتی اشاره دارد و این در حالی است که در مواد متعددی، کنوانسیون بر مشارکت معلولان در فعالیت های مختلف در جامعه نیز تاکید دارد.

در کشور ما نیز NGO های فعال در زمینه معلولیت تلاش های مفیدی در رابطه با این کنوانسیون جهانی انجام داده اند. برای اولین بار متن کنوانسیون توسط «جمعیت حمایت از حقوق معلولین» وابسته به «موسسه حمایت سبز پارسیان» برای معلولان و کارشناسان مرتبط، ترجمه شد وکارگاه هایی نیز در رابطه با حقوق معلولان و نیز کنوانسیون برگزار شده است. با ایجاد یک شبکه بین NGOهای معلولان در تهران، روند بررسی کنوانسیون و اقدامات و همکاری های لازم پیگیری می شود. تعدادی از این NGO ها، با مسوولان سازمان های دولتی ذی ربط مذاکراتی در مورد تصویب کنوانسیون داشته اند. از لحاظ اطلاع رسانی نیز تعدادی مصاحبه خبری توسط آنها سازماندهی و انجام شده است و امید می رود که کشور ما هرچه سریع تر بتواند کار بررسی این کنوانسیون را به اتمام رسانیده و مسوولان و نمایندگان نیز بتوانند با نگاهی کارشناسانه و دقیق در مورد پیوستن به آن نظر نهایی را بدهند.

• روزنامه اعتماد
• چهارشنبه، 9 خرداد 1386 - شماره 1406