یادداشتی از«باربارا کلوکی» درباره کودکان معلول
معمولا در کتابهایی که برای کودکان معلول نوشته میشود،یک شخصیت ناتوان وجود دارد.
در دههء 1970 میلادی،افرادی که ناتواناییهای مختلفی داشتند،همراه مدافعان و حامیان خود،به دنبال راههایی برای بهبود و کم کردن حساسیتهای روحیشان،فعالیتهایی را آغاز کردند.
بههمین منظور،در دانشگاهها رشتههایی چون«ناتوانی و رسانه»شکل گرفت و در عین حال،مردمشناسی در کنار تحقیقات گوناگون در حوزه انواع ناتوانی،دستاوردهای فراوانی را(در سطح بینالمللی)در اختیار مردم قرار داد.
در حقیقت،بسیاری از این دستاوردها توسط خود معلولین صورت گرفت.با این حال،در برخی از این کشفیات جدید،مسائل معمولا براساس امید به شفا و توسل به لطف و رحمت خداوند پیش میرفت.
در دهههای بعد،محققان و پژوهشگران این رشته،شروع به تغییر دادن این تصورات کردند و در این کار هم موفق بودند.به همان اندازه نیز توانستند نقش کودکان و بزرگسالان را در انواع رسانهها،پررنگترنشان دهند.
اکثر دستور العملها و راهکارها در مورد این مسائل،توسط پژوهشگران آمریکایی طراحی و کارگاهها،سمینارها و دورههای آموزشی در چندین کشور،توسط ایالات متحده و سازمانهای غیر دولتی برگزار شد.
حیطه ادبیات کودک و نوجوان نیز همین روند را پیموده است.در اکثر کشورها کتابهای بسیار و داستانهای شفاهی متعددی وجود دارد که در آنها شخصیت معلول داستان بالاخره شفا مییابد.همچنین،داستانهایی در مورد افرادی که ناتوانیهای مختلف دارند و فرشتهخوی یا اهریمن صفت و دارای قدرتهای ماوراء الطبیعهاند.
پس از این دوره،در ادبیات بسیاری از کشورها، در کنار پیشرفتهایی در زمینه آموزش به افراد ویژه،چاپ و انتشار کتابهایی که مختص کودکان استثنایی طراحی میشدند،افزایش یافت.
از بین این کتابها،آن دسته که شامل داستانهای تصویری برگرفته از زندگی واقعی افراد معلول بودند،طرفداران بیشتری داشتند و مخاطبان بسیاری را جذب خود میکردند.
گاه پیام این داستانها در مورد تشابهات موجود بین کودکان بود و گاه در مورد احتیاجات خاص یک کودک ناتوان.همچنین،کتابهای بسیاری با هدف آماده سازی کودکانی که به *همه کودکان معلول یا سالم، غم،ناراحتی،ترس و مرگ را به نحوی تجربه میکنند.برای همه کودکان ضروری است که به کتابهایی دسترسی داشته باشند که در آنها جنگ، کشمکشهای مختلف و بلایای طبیعی به تصویر درآمده است
مدارس مختلط (یعنی مدارسی که کودکان سالم و معلول در کنار هم به تحصیل میپردازند) میرفتند،نوشته شد.
نباید فراموش کرد که این کتابها،فقط مخاطبان خاص ندارند،بلکه افراد بسیاری که کاملا هم سالم هستند،به این نوع داستانها علاقهمندند.
اینروند در ادبیات کشورها همچنان ادامه دارد و هر روز به تعداد کتابهایی که مخاطبان ویژه را در بر میگیرند،افزوده میشود.
منبع : پژوهش نامه ادبیات کودک و نوجوان » بهار 1384 - شماره 40