شمعدانی | پایگاه اینترنتی معلولان ایران

این مطلب توسط دکتر کامران عاروان رئیس هیئت‌مدیره شبکه ملی تشکل‌های مردم‌نهاد معلولان جسمی حرکتی تهیه و تظیم شده است و همزمان با انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری در تیرماه ۱۴۰۳ منتشر شده است.

 
جناب آقای رئیس‌جمهور منتخب مردم ایران (دولت چهاردهم)
با سلام و تحیات به استحضار می‌رساند گروه‌های مختلف افراد دارای معلولیت سالیان سال است که مشکلات و خواسته‌های خود را به شیوه‌های گوناگون بیان نموده و رفع و حل آنها را مطالبه کرده‌اند و با وجود گام‌هایی که برداشته‌شده ولی هنوز زندگی افراد دارای معلولیت دچار دشواری‌های جدی در همه عرصه‌های اجتماعی می‌باشند و با وجود همه صبوری‌ها هنوز خواسته‌های برآورده نشده بر اقدامات انجام شده غلبه دارد. سختی‌های جسمی و روحی این عزیزان و خانواده‌هایشان بسیار زیاد است و مشقت‌های زندگی فردی و جمعی اشان بیشتر. نمی‌دانیم چقدر می‌توان همه را در اوج مشکلات به صبر فرا خواند. همه افراد دارای معلولیت خود را عضو این جامعه می‌دانند و در همه امور سیاسی و اجتماعی جامعه خود مشارکت داشته‌اند و به امید تغییر و تحول پای صندوق‌های رأی خواهند آمد، هر چند که بیشتر مکان‌های اخذ رأی برای آنها دسترس‌پذیر نیست. لازم است دولت چهاردهم منتخب که به زودی تشکیل می‌شود بر پایه وزرای دلسوز و فعال و فهیم بتواند در زمینه‌های مختلف برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری جدی نماید تا زندگی معلولان بهبود یابد.

آمار افراد دارای معلولیت در جهان:
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۲۳، حدود ۱۵ درصد از جمعیت جهان تقریباً یک میلیارد نفر به عنوان افراد معلول شناخته می‌شوند. این افراد ممکن است با یک یا چند نوع معلولیت روبرو باشند که شامل معلولیت حرکتی، بینایی، شنوایی، ذهنی و یا معلولیت‌های دیگر مانند معلولیت‌های شناختی است که آنان را به پرتعدادترین اقلیت دنیا تبدیل کرده است.
از بین جمعیت افراد دارای معلولیت فقط ۲۰ درصد در کشور‌های توسعه‌یافته و ۸۰ درصد باقی در کشور‌های درحال‌توسعه زندگی می‌کنند.
لازم به ذکر است که تعداد افراد دارای معلولیت در جهان در حال افزایش است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، این تعداد از حدود ۵۴۰ میلیون نفر در سال ۱۹۹۰ به ۱ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۳ رسیده است؛ این افزایش به دلیل عوامل مختلفی از جمله افزایش جمعیت جهان، افزایش امید به زندگی و همچنین افزایش آگاهی از مسائل مربوط به معلولیت است.

همچنین افراد دارای معلولیت در سنین پایین‌تر بیشتر از سنین بالاتر هستند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، حدود ۴۱ درصد از افراد دارای معلولیت در سنین زیر ۱۵ سال هستند. این به این دلیل است که بسیاری از معلولیت‌ها در دوران کودکی ایجاد می‌شوند، مانند معلولیت‌های ناشی از تولد، بیماری یا تصادف.
آمار معلولان ایران: تا سال ۱۴۰۱ یک میلیون و ۶۰۰ هزار معلول در بانک اطلاعاتی سازمان بهزیستی سطح کشور ثبت‌شده است و این در حالی است که این تعداد آمار معلولانی است که به سازمان بهزیستی مراجعه داشته‌اند و آمار دقیقی از سایر افراد معلول در کشور نداریم. برخی بررسی‌ها بر اساس تخمین سازمان بهداشت جهانی بالغ بر ۳ میلیون نفر افراد دارای معلولیت را در ایران ذکر می‌کنند.

 مهمترین مواردی که به چشم می‌خورد و انجام آن به شکوفایی توانمندی جمعیت این گروه منجر می‌شود به شرح زیر می‌باشد؛
۱.    قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب ۱۳۹۶ تاکنون به طور ناقص و با بودجه‌ای کاملاً ناکافی اجرا شده است. لازم است دولت اهتمام ویژه‌ای نماید تا تمام دستگاه‌های مشمول این قانون به اجرای کامل آن بپردازند و در پیگیری و نظارت این قانون تلاش بیشتری نماید و عاملان اجرایی بدون هیچ اغماض و اعمال سلیقه‌ای جدی‌تر به اجرای سراسری این قانون بپردازند. چرا که چشم امید همه معلولان و خانواده‌هایشان به اجرای تک‌تک ماده‌ها و تبصره‌های این قانون است.
۲.    در دولت جدید ضروری است که در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها و نیز نظارت‌ها و پیگیری‌ها از همه سازمان‌ها و گروه‌های دارای معلولیت؛ جسمی حرکتی، نابینا، ناشنوا، کم‌توان ذهنی و اعصاب و روان و خانواده‌هایشان بهره‌مند شود و با یاری و همفکری آنها به حل مستقیم مسائل آنها بپردازند. در واقع هیچ تصمیمی بدون ما و برای ما گرفته نشود. بهترین حالت برای این قضیه لازم است تمامی وزرا و روسای سازمان‌ها، مشاورانی از افراد دارای معلولیت داشته باشند تا در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم سازی‌ها از رایزنی آنها بهره‌مند شوند و نیز در سازمان‌های اصلی و متولی افرادی منصوب شوند که دارای معلولیت و دردآشنای این حوزه باشند و با توجه به وجود نخبگان و توانمندان دارای معلولیت این مهم می‌تواند رخ بدهد.
۳.     دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی با هدف حضور حداکثری و ارتقای مشارکت افراد دارای معلولیت در جامعه بسیار با اهمیت تلقی می‌گردد که متأسفانه سیر این حرکت و شیوه این حرکت کافی، دقیق و فنی نمی‌باشد و این موانع پیش روی معلولان باعث عدم حضور و مشارکت در تمام عرصه‌های جامعه شده است. حرکت اصلی مناسب‌سازی سال‌هاست که آغاز شده است ولی در دوره‌های بعدی دچار وقفه شد. در این خصوص لازم است تا طبق تبصره ماده ۲ قانون حمایت از حقوق معلولان، بودجه لازم برای دستگاه‌های مشمول در نظر گرفته شود و در وظایف یا ساختار سازمانی این مهم تعریف گردد و جایگاه دسترس‌پذیری در دستگاه‌ها قانونی شود تا امر نظارت نیز میسر گردد.
۴.    مشکلات بیکاری و عدم اشتعال پایدار افراد دارای معلولیت از اهم مسائل است و استخدام‌های حداقلی دولتی جوابگوی درصدد بالای بیکاری این افراد نیست و در این خصوص حتماً باید اقدامات جدی انجام گیرد و بخش خصوصی در این زمینه با ایجاد بسترهای لازم ورود پیدا کند و فصل کارآفرینی و اشتغال قانون حمایت از حقوق معلولان به طور کامل اجرا گردد و به ویژه ماده ۱۰ این قانون که تاکنون اجرا نشده هر چه سریع‌تر در اولویت اقدام قرار گیرد که بیان می‌دارد وزارت رفاه، مکلف است در قالب اعتبارات مصوب سازمان، صندوق حمایت از فرصت‌های شغلی افراد دارای معلولیت تحت پوشش را ایجاد و اساسنامه آن را سه ماه پس از ابلاغ این قانون تهیه و جهت تصویب به هیأت وزیران ارسال نماید. در سال جاری اولین آزمون استخدامی ویژه افراد دارای معلولیت برگزار شده است که قرار است منتج به استخدام ۴ هزار ۳۲۶ نفر از مددجویان در ۹۰ شغل در ۴۶ دستگاه اجرایی در کشور شود. این در حالی است که تعداد معلولان جویای کار برحسب مدرک تحصیلی را ۱۹ هزار و ۷۳۵ نفر از معلولان در ۵ مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و ... را عنوان کرده‌اند. در بخش کاردانی ۴۳۱۰ نفر، کارشناسی ۱۲ هزار و ۱۳۷ نفر، کارشناسی ارشد ۲۷۹۳ نفر، تحصیلات حوزوی ۱۹۸ نفر، دکترا یا بالاتر ۲۹۷ نفر از معلولان متقاضی جویای کار برحسب مدرک تحصیلی هستند.
۵.    فقدان مسکن مناسب برای افراد دارای معلولیت از جمله مشکلات جدی است که با وجود فصل ششم با عنوان مسکن هنوز اقدام جدی برای تأمین این نیاز مهم انجام نشده است و دولت باید در این زمینه برنامه جدی‌تری را انجام دهد تا این افراد و خانواده‌هایشان سرپناهی برای زندگی داشته باشند و هزینه بسیار زیاد بی‌مسکنی آنها را در شرایط دشوار قرار ندهد. تعداد ۴۷ هزار و ۲۷۸ واحد مسکن در دولت سیزدهم تحویل مددجویان شده است که هنوز فاصله زیادی تا تأمین مسکن برای معلولان بدون خانه دارد.
۶.    تأمین نیازهای معیشتی این افراد بسیار اهمیت دارد و در صورت حل این مسائل می‌تواند زندگی این افراد و خانواده آنها را بهبود ببخشد. هزینه‌های افراد دارای معلولیت به خاطر شرایطی که دارند بیش از افراد جامعه است. زیرخط فقر ماندن این افراد شایسته این نظام نیست و این مستمری‌ها و مبالغ ناچیز رفع کننده مشکلات فراوان آنها برای داشتن یک زندگی متعادل نمی‌باشد. بسیاری از این افراد هیچ‌گونه بیمه پایه و حقوق بازنشستگی ندارند. در این خصوص اجرای کامل ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق معلولان رافع این وضعیت است و طبق این ماده دولت مکلف است کمک‌هزینه معیشت افراد دارای معلولیت بسیار شدید و یا شدید فاقد شغل و درآمد را به میزان حداقل دستمزد سالانه تعیین و اعتبارات لازم را در قوانین بودجه سنواتی کشور منظور نماید. پرداختی کنونی به افراد دارای معلولیت: ۱ نفره: ۹۹۳/۷۲۰ تومان، ۲ نفره: ۱/۴۱۹/۶۰۰ تومان، ۳ نفره: ۱/۹۸۷/۴۴۰ تومان، ۴ نفره: ۲/۵۵۵/۲۸۰ تومان، ۵ نفره: ۳/۱۲۳/۱۲۰ تومان است و این شامل همه معلولان نمی‌شود و سازمان بهزیستی به یک میلیون و پانصد هزار نفر از افراد تحت پوشش خود مستمری پرداخت می‌کند که از همه گروه ها می‌باشند.
۷.    درمان و لوازم و خدمات توان‌بخشی افراد دارای معلولیت از موارد همیشه لازم و ضروری زندگی آنهاست و لازم است دولت جدید تدابیر اساسی را برای رفع این نیازها با اتکا به تولید داخلی باکیفیت و معافیت‌های خارجی جهت استفاده مستقیم این افراد بیاندیشد و نیز تدبیری اتخاذ شود تا شرکت‌های بیمه، لوازم و خدمات توانبخشی را تحت پوشش خود قرار دهند. برای مثال از سوی سازمان بهزیستی هر ۵ سال یک ویلچر به افراد ویلچری تعلق می‌گیرد.
۸.    نگهداری افراد دارای معلولیت از وظایف مهم خانواده‌ها می‌باشد و لازم است در این زمینه دولت تلاش نماید تا افراد دارای معلولیت حتی‌الامکان در خانه و نزد خانواده نگهداری شوند و از محیط خانواده دور نشوند. پرداخت هزینه حق پرستاری (پرداختی فعلی ۰۰۰/۱۰۰/۲ تومان) و حق وسایل بهداشتی (پرداختی فعلی ۰۰۰/۶۰۰ تومان) این افراد با واقعیت‌های زندگی آنها بسیار فاصله دارد و باید ترمیم گردد و تازه همه افراد دارای معلولیت این حق پرستاری و حق وسایل بهداشتی را دریافت نمی‌کنند و ۱۴۸ هزار خانوار پشت نوبتی حق پرستاری هستند.
۹.    معلولان جامعه همواره در تلاش و تکاپو بوده‌اند تا بهترین‌ها باشند قهرمانی‌های آنها در عرصه ورزش، تلاش‌های ارزنده آنها در حوزه کسب‌وکار، آثار گرانبار آنها در حوزه‌های هنر و علم و دیگر عرصه‌ها نشان می‌دهد که اگر به این افراد توجه بیشتری گردد حتماً جامعه از توانمندی‌های بسیار آنها منتفع خواهد شد و این افراد به طور قطع به توسعه ملی کشورمان یاری بسیار خواهد رساند. چنان که در تهران مجموعه ورزشی قمر بنی‌هاشم (ع)، ورزشگاه ویژه جانبازان و معلولین در سال ۱۳۹۰ ساخته شد و باید در تمام استان مانند این مجموعه ورزشی با امکانات کامل ساخته شود.
۱۰.    فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش‌های ناروا و نادرست از طریق رسانه‌های جمعی کشور در حوزه افراد دارای معلولیت نیز ضرورت دارد که می‌تواند شرایط حضور این افراد را در تمام عرصه‌ها فراهم سازد و از رفتارهای غلط نسبت به این افراد خودداری نماید. دستگاه‌ها و سازمان‌های فرهنگی باید در این زمینه جدی‌تر و فراتر از قانون ورود نمایند تا حقوق اسلامی و انسانی این افراد تأمین گردد و جایگاه اجتماعی این افراد ارتقا یابد و از تبعیض و تحقیر این افراد خودداری گردد.
۱۱.     ساماندهی حمل‌ونقل عمومی درون‌شهری و برون‌شهری برای سهولت تردد و حضورشان در جامعه بسیار اهمیت دارد و باید دولت تمام تلاش خود را نماید تا سامانه‌های حمل‌ونقل در تمام نقاط ایران متناسب با وضعیت آنها ایجاد و توسعه یابد. چنان‌که در تهران سامانه حمل‌ونقل معلولین و جانبازان در سال ۱۳۹۱ ساخته‌شده است و باید در تمام مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ مانند این سامانه با امکانات کامل برای استفاده افراد دارای معلولیت ساخته شود.
۱۲.    ارائه آموزش‌ها و مهارت‌های مختلف برای افراد دارای معلولیت در جهت آماده شدن آنها برای حضور فعال در جامعه بسیار اهمیت دارد که ایجاب می‌کند دولتمردان جدید در این جهت برنامه‌های خود را اعلام و اجرا نمایند. دانشگاه‌های و مراکز آموزش عالی و فنی حرفه‌ای در این زمینه باید تلاش بیشتری نمایند تا از استعدادهای بسیار والای این افراد در توسعه ایران اسلامی استفاده بهینه گردد.
۱۳.     استفاده دولت از توانمندی بخش خصوصی و مردمی جهت حل مسائل این حوزه که می‌تواند مسائل مربوط به آموزش، درمان، توانبخشی، مسکن، اشتغال و غیره یاری رساند. اجرای دقیق قوانین مربوط به این حوزه ضرورت دارد و باید حمایت همه جانبه در این خصوص با ارائه امتیازات و مشوق‌ها در نظر گرفته شود.
۱۴.     رسیدگی جدی به اوقات فراغت افراد دارای معلولیت و تسهیل در گردشگری این افراد همراه با خانواده‌هایشان که امری مهم تلقی می‌گردد و صنعت گردشگری با حضور این افراد رونق بیشتری پیدا می‌کند. هتل‌ها و مراکز اقامتی و تفریحی و مناطق گردشگری باید برای این افراد دسترس‌پذیر شود. لارم به ذکر است هنوز در ایران برای سفرهای بین شهری، اتوبوس ویژه جابه‌جایی افراد ویلچری وجود ندارد و بسیار از آنها نمی‌توانند از امکانات حمل‌ونقل ریلی و هوایی بهره ببرند و نیم‌بها بودن این خدمات سفر تنها شامل معدودی از این افراد شده است. در سال ۱۴۰۲ تنها ۱۳۰ هزار کارت برای افراد دارای معلولیت شدید و خیلی شدید با رنج سنی ۱۸ تا ۶۰ سال، صادر شد.
۱۵.     توجه ویژه به بانوان و کودکان دارای معلولیت و کم‌توانان ذهنی و معلولان اعصاب و روان تا شرایط بهتری برای آنها و خانواده‌هایشان فراهم گردد و در این خصوص بحث پیشگیری از معلولیت‌ها نیز جدی گرفته شود.
۱۶.     ارائه لایحه اصلاحی قانون حمایت از حقوق همه افراد دارای معلولیت نیز الزامی است و موارد متعددی از قانون می‌باشد که نیاز به اصلاح دارد که باید این قضیه در اسرع وقت انجام گیرد.
۱۷.    در زمینه بازنشستگی معلولان لازم قانون بازنشستگی پیش از موعد معلولان مصوب سال ۱۳۶۸ باید اصلاح گردد و منطقی و علمی نیست که یک معلول ۳۵ سال خدمت کند و قانون بازنشستگی باید بر اساس شرایط جسمی این افراد تنظیم و تصویب گردد.