| تاریخ ارسال: 1392/7/11 |
سیستم عصبی خودکار (دستگاه عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک)
سیستم عصبی خودکار یا اتونومیک،
سیستمی حرکتی است که با تنظیم عمل عضلات صاف، عضله قلبی و غدد در ارتباط
است. و به عبارتی دیگر این سیستم قسمتی از سیستم عصبی محیطی (PNS) است که
رشتههای حرکتی را به عضلات صاف، عضله قلبی و غدد بدن میفرستد. از آنجا که
این سیستم در یک سطح ناخودآگاه و تقریبا به شکل غیرارادی عمل مینماید به
این نام شناخته میشود. البته این بخش از سیستم عصبی از طریق ساقه مغزی،
قطعات سینهای- کمری ( T1تا L2) نخاع، خاجی نخاع ( S2تا S4) با سیستم عصبی
مرکزی ارتباط دارد و نهایتا توسط هیپوتالاموس، مخچه و لوب فرونتال مغز
کنترل و تنظیم میشود. از نظر عملکرد این بخش از سیستم عصبی به دو بخش مجزا
یعنی دستگاه عصبی سمپاتیک و دستگاه عصبی پاراسمپاتیک تقسیم میشود. از
آنجایی که تصور میشود دستگاه سمپاتیک در واکنشهای هیجانی مانند خشم و ترس
وارد عمل میشود، به این نام شناخته میشود در حالی که بر عکس سیستم
پاراسمپاتیک از عمل سمپاتیک جلوگیری کرده و باعث آرامش و سکون میشود و در
فعالیتهای روزمره به طور طبیعی و آرام نقش دارد.
سیستم اتونوم در تصویر زیر:
بخش اصلی سیستم عصبی خودکار سمپاتیک
(SANS) شامل زنجیرهای از عقدههای عصبی پارا و رتبرال است که در دو طرف
ستون فقرات قرار گرفتهاند. این عقدههای عصبی با اعصاب نخاعی سینهای-
کمری به واسطه شاخههای سفیدی ارتباط برقرار میکنند. جسم سلولی نورونهای
سمپاتیک پیش عقدهای در نخاع شوکی در حد فاصل قطعات L2- T1 قرار گرفتهاند و
وارد عقدهها یا گانگلیونهای پاراور تبرال که در دو طرف ستون فقرات قرار
دارند میشوند. چون زنجیره سمپاتیک از بالا تا پایین در دو طرف ستون فقرات
قرار گرفته، لذا پیامهای عصبی میتوانند به طرف بالا یا پایین فرستاده
شوند. برای فعال کردن غدد و یا احشاء داخلی لازم است که پیامهای سمپاتیک از
دو مدار نورونی عبور نماید.
نورونهای پیش عقدهای از ستون خاکستری جانبی نخاع شوکی جدا میشوند و جسم نورونهای پس عقدهای در گانگلیونهای پاراورتبرال با احشایی قرار گرفتهاند و عضلات احشایی تمام ارگانها را عصب میدهند.
به طور کلی فیبرهای پیش عقدهای سیستم سمپاتیک کوتاه هستند، زیرا این فیبرها فقط از نخاع شوکی تا عقدههای پاراورتبرال کشیده میشوند، در حالی که فیبرهای پس عقدهای بلند هستند زیرا این فیبرها باید از عقدههای سمپاتیک تا تمام قسمتهای محیطی بدن بروند.
نورونهای پیش عقدهای از ستون خاکستری جانبی نخاع شوکی جدا میشوند و جسم نورونهای پس عقدهای در گانگلیونهای پاراورتبرال با احشایی قرار گرفتهاند و عضلات احشایی تمام ارگانها را عصب میدهند.
به طور کلی فیبرهای پیش عقدهای سیستم سمپاتیک کوتاه هستند، زیرا این فیبرها فقط از نخاع شوکی تا عقدههای پاراورتبرال کشیده میشوند، در حالی که فیبرهای پس عقدهای بلند هستند زیرا این فیبرها باید از عقدههای سمپاتیک تا تمام قسمتهای محیطی بدن بروند.
(PANS)
کمتر از سیستم عصبی سمپاتیک، توسعه یافته است. پاراسمپاتیک بیشتر در مورد
ساختمانهای مختلف سر و گردن به کار میرود؛ ولی در احشای موجود در حفرات
بدن نیز پخش میشوند. هیچ شاخهای از پاراسمپاتیک به پوست، عضلات دیواره
بدن یا قسمتهای انتهایی بدن نمیرسد. بخش کرانیال این سیستم شامل آکسون
هستههای پاراسمپاتیک موجود در ساقه مغزی هستند که به همراه اعصاب زوج سوم،
هفتم، نهم و دهم مغزی و بخش ساکرال آن از قطعات نخاعی S2-S3-S4خارج
میشوند.
گانگلیون یا عقدههای کوچک اعصاب پاراسمپاتیک در دیواره ارگانهایی قرار دارند که به آنها عصبدهی میکنند و از اینرو فیبرهای پیش عقدهای این سیستم طولانی بوده و از سیستم عصبی مرکزی تا احشاء کشیده میشوند در حالی که فیبرهای پس عقدهای کوتاه بوده و تنها به صورت موضعی و در خود عضو انتشار دارند.
گانگلیون یا عقدههای کوچک اعصاب پاراسمپاتیک در دیواره ارگانهایی قرار دارند که به آنها عصبدهی میکنند و از اینرو فیبرهای پیش عقدهای این سیستم طولانی بوده و از سیستم عصبی مرکزی تا احشاء کشیده میشوند در حالی که فیبرهای پس عقدهای کوتاه بوده و تنها به صورت موضعی و در خود عضو انتشار دارند.
عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک
به
طور کلی، فعالیتهای سیستم عصبی سمپاتیک را میتوان به مجموعه فعالیتهایی
اطلاق کرد که موجود زنده را آماده واکنش مینماید. پاسخ این سیستم یک پاسخ
آدرنالینی به صورت یک واکنش عمومی سریع و تحریکی است. هیجانات شدید، عوامل
ترس آور، قرار گرفتن در برابر سرما و درد و عوامل مشابه از جمله محرکهایی
هستند که باعث تحریک این سیستم میشوند. اینگونه محرکها همانطور که گفته شد
باعث بروز یک پاسخ فیزیولوژیک منتشر میشود. غدد فوق کلیوی (بخش مرکزی) که
به هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس با فعالیت سیستم سمپاتیک فعال میشوند
و وظیفه ترشح آدرنالین و نورآدرنالین به داخل خون را به عهده دارند. این
مواد باعث تشدید اثرات نورونهای سمپاتیک میشوند. بالا رفتن ضربان قلب،
افزایش فشار شریانی، افزایش قدرت انقباضات عضله قلبی، انقباض عروقی که به
سمت پوست و سیستمهای گوارشی میروند و متقابلاً افزایش میزان جریان خون به
مغز، قلب و عضلاتی که مشغول فعالیت شدید هستند، جزو آن دسته از پاسخهای
فیزیولوژیک عمومی است که در شرایط استرس در اثر فعالیت این سیستم به محرک
داده میشود. دستگاه عصبی سمپاتیک همچنین باعث گشاد شدن مردمک چشم، کاهش
فعالیت سیستم گوارشی از طریق کاهش حرکت آن و انقباض اسفنکترها میشود. این
سیستم با افزایش میزان گلیکولیز، قند خون را افزایش میدهد. در اثر فعالیت
سیستم سمپاتیک جریان خون مغز افزایش یافته و باعث تشدید فعالیتهای روانی
میگردد. ترشحات غدد عرق افزایش، ولی غدد اشکی و بزاقی کاهش مییابد و
بالاخره اینکه طحال گلبولهای قرمز بیشتری را در جریان خون آزاد خواهد کرد.
بنابراین، به طور خلاصه اینکه عملکرد اصلی سیستم سمپاتیک تحرک بخشیدن به
بدن در شرایط اضطراری و استرس میباشد.
به طور کلی، سیستم عصبی پاراسمپاتیک یک سیستم اختصاصی با واکنش کند است، که بیشتر تمایل به ذخیره انرژی دارد. این سیستم میتواند همزمان با سیستم سمپاتیک در شرایط تهاجم و گریز فعال شود. تحریک سیستم عصبی پاراسمپاتیک دارای اثرات مخالف با سیستم سمپاتیک است و باعث نگه داشتن موجود زنده در یک وضعیت آرام و بدون تنش میشود. میزان ضربان قلب و فشار خون را کاهش داده، باعث افزایش فعالیت گوارشی، انقباض مجرای برونشی و انقباض مردمکها میگردد. فعالیتهای ذهنی در اثر فعالیت این سیستم نیز کاهش مییابد. به هنگام ترس شدید قطعات ساکرال این سیستم ممکن است باعث تخلیه غیر ارادی مثانه و رکتوم گردند. در حین فعالیتهای جنسی سیستم پاراسمپاتیک ایجاد نعوظ در آلت و کلیتوریس را کنترل کرده و شاخههای سمپاتیک متقابلاً به انزال کمک مینماید. علیرغم دانشی که هم اکنون در رابطه با این دو بخش سیستم اتونومیک وجود دارد، لازم است که مطالب بیشتری راجع به عملکرد این سیستم دانسته شود. برای نمونه به نظر میرسد که ارتباط پیچیدهای بین اعصاب آوران احشایی و پوستی با سیستم اتونومیک سمپاتیک وجود دارد. به همین علت تحریک حسی بعضی از نقاط پوست میتواند بر روی فعالیت بعضی از ارگانهای داخلی اثر بگذارد. تحقیقات در سالهای اخیر نشان داده است که سیستم اتونومیک را میتوان از طریق تکنیکهای تسهیلی و مهاری، دستکاری کرد. از نظر درمانی، محققی به نام Gellhorn فاکتورهای فیزیولوژیک و آناتومیکی را تشریح کرده است که در شرایط استرس و استراحت مؤثر هستند.
قرار گرفتن در حالات ترس و تهاجم، فعالیت سیستم سمپاتیک را افزایش داده و باعث تحریک کورتکس و افزایش تون عضلانی میشود. این محقق این واکنش را تحت عنوان پاسخ ارگوتروپیک بیان نموده است. طرف دیگر این جریان حالتی است که افزایش فعالیت پاراسمپاتیک را با آرامش کورتکس و کاهش تون عضلانی توأم مینماید. این حالت نیز تحت عنوان پاسخ ترفوتروپیک شناخته میشود. بر اساس یافتههای فوق است که تراپیست باید در حین استفاده از تکنیکهای مهاری و تسهیلی مشخص نماید که بیمار در کجای این طیف ارگوتروپیک- ترفوتروپیک قرار گرفته است.
اگر هدف در درمان کاهش سفتی عضلانی است بیمار را باید به طرف انتهای تروفوتروپیک یعنی به طرف فعالیت بیشتر سیستم پاراسمپاتیک سوق داد و در صورتی که هدف تشویق یادگیری یا افزایش تون عضلانی است،فعالیت باید محرک بوده و با پاسخهای ارگوتروپیک و افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک سازگار باشد. به این معنی که نوع تکنیک درمانی باید در جهت افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک باشد تا بیمار را به انتهای ارگوتروپیک طیف گفته شده سوق دهد.
منبع:
از کتاب ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی به ترجمه و تدوین نویسنده وبلاگ(فیزیوتراپیست ابراهیم برزکار).چاپ فجر.بهار ۱۳۸۵(چاپ اول)
منابع:
-آمری نیا، رضا؛ بهروزی راد، نازیلا ترجمه ساختمان و عمل مغز و اعصاب پرفسور ویلیام ویلیس. مؤسسه انتشارات تلاش.
-نراقی، محمد علی؛ حاجی حسینی، داود ترجمه نوروآناتومی W.C. Wongck. انتشارات جعفری
.-جامعی، بهنام (زیر نظر دکتر حسن عشایری) کاربرد نوروفیزیولوژی در توانبخشی. انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران.
منبع تصویر:http://users.rcn.com/
دفعات مشاهده: 92270 بار |
دفعات چاپ: 1967 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 46 بار |
0 نظر
شمعدانی کیست؟
- پایگاه اینترنتی معلولان ایران ـ شمعدانی ـ به منظور اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به تک تک افراد جامعه کشورعزیزمان ایران راه اندازی شده است.
شمعدانی به یک درد مشترک می پردازد. - درد قریب به بیست میلیون شهروند ایرانی یعنی " معلولیت " ؛ شهروندانی که با موضوع معلولیت دست به گریبانند حال یا خود عضوی دچار معلولیت دارند یا یکی و شاید دو یا سه یا ... نفر از اعضای خانواده اشان معلولیت دارند یا عضو تیم بزرگ و دلسوز توانبخشی ایران می باشند.
- در شمعدانی می توانید از اهم اخبار معلولان، مناسب سازی محیط های شهری ( چه در همین تهران خودمان و چه در روستای خود شما)، بحث و جدلهای دولتمردان درباره معلولان، ورزش، قوانین و مقرارت کشوری و بین المللی، مقاله های مفید و سودمند و هر مطلبی مرتبط با معلولیت آگاه شوید.
اشتراک در خبرنامه
لطفاً نشاني پست الكترونيك خود را برای دريافت اطلاعات و اخبار پايگاه در كادر زير وارد كنيد.
آمار سایت
- كل کاربران ثبت شده: 53 کاربر
- کاربران حاضر در وبگاه: 0 کاربر
- ميهمانان در حال بازديد: 18 کاربر
- تمام بازديد‌ها: 25611110 بازدید
- بازديد 24 ساعت قبل: 845 بازدید
شمعدانی حمایت می کند
